Eenzaamheid, depressie & onze “innerlijke cannabis”

Door Nate Seltenrich op 2 februari 2022

Het aantal kwalen, aandoeningen en gemoedstoestanden waarbij de rol van het endocannabinoïde systeem wordt onderzocht, wordt steeds groter. Er is verslaving, Alzheimer, autisme, endocriene verstoring, darm dysbiose, hoofdpijn, ontsteking en dat is nog niet eens de helft van het alfabet. Zoals twee nieuwe studies hieronder suggereren, zouden depressie, eenzaamheid en rouw – geestelijke gezondheidsproblemen die de laatste tijd een prominente plaats innemen in het publieke debat – ook in de lijst moeten worden opgenomen.

Op het eerste gezicht is de grote betrokkenheid van het endocannabinoïde systeem (ECS) bij de menselijke gezondheid niet verrassend, gezien wat we al weten over de distributie en functie van de cannabinoïde receptoren CB1 en CB2, de endocannabinoïden anandamide en 2-AG (onze “innerlijke cannabis”), en alle andere receptoren, signaalmoleculen, en biologische systemen waarmee ze samenwerken. Maar het wetenschappelijk aantonen van dergelijke effecten is een andere zaak. Dan is er nog de taak om deze gegevens te vertalen in praktische informatie en mogelijk therapeutische interventies. Dit is het einddoel van de meeste moderne cannabinoïdenwetenschap die dagelijks in de wetenschappelijke literatuur wordt gepubliceerd, maar er is nog een lange weg te gaan voordat cannabis is getest, bewezen en goedgekeurd voor de overgrote meerderheid van deze indicaties. De twee documenten die hieronder worden besproken, illustreren deze situatie goed. Hoewel ze enige vooruitgang betekenen in de richting van – of op zijn minst steun geven aan het idee van – op cannabinoïden gebaseerde behandelingen voor geestelijke gezondheid, zijn ze nog steeds vele stappen verwijderd van formele klinische praktijk.

DEPRESSIE

Hoewel depressie een complexe en diverse stoornis is met vele mogelijke oorzaken, “lijken alle momenteel veronderstelde etiologieën voor depressieve stoornis, of ze nu genetisch, neuro-endocrien, immunologisch of cytogenetisch zijn, te berusten op het correct functioneren van endocannabinoïde signalering,” schrijft een team van Spaanse onderzoekers in een artikel uit december 2021 in het tijdschrift Frontiers in Pharmacology. Alsof dat alleen nog niet genoeg is om een uitgebreid overzicht van deze relatie te rechtvaardigen, presenteren ze in hun inleiding ook nog een extra nieuwtje: COVID-19. Depressie en angst waren belangrijke oorzaken van het toegenomen cannabisgebruik tijdens de eerste maanden van de pandemie, zoals Project CBD onlangs meldde. Maar wat de auteurs ook duidelijk maken, is dat wetenschappers Naast het feit dat een goed evenwicht van het ECS “essentieel is voor de homeostatische instandhouding van een aantal fysiologische, cognitieve, gedragsmatige en emotionele processen,” en “wanneer ontregeling van het ECS optreedt, cognitieve stoornissen kunnen ontstaan,” wijzen de auteurs op meer specifieke bevindingen over de werkelijke moleculaire mechanismen die hierbij betrokken zijn. In het bijzonder benadrukken zij: de rol van de CB1-receptor, waarvan wordt aangenomen dat hij een belangrijke rol speelt bij de regulering van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as), een systeem dat de hersenen en de bijnieren (die zich net boven de nieren bevinden) met elkaar verbindt en dat de stressrespons medieert; de rol van zowel CB1 als CB2 bij de modulatie van neuroinflammatie, die ook een rol speelt bij depressie en de relatie tussen cannabinoïden en neurogenese. Tenslotte geven zij aan welke wegen verder moeten worden verkend en welke andere toekomstige onderzoeksrichtingen en -behoeften er zijn. Om terug te komen op hun eerdere opmerking over COVID: dit omvat het genereren van solide bewijs over de vraag of cannabisgebruik daadwerkelijk helpt bij de behandeling van depressie.

EENZAAMHEID EN ROUW

Onderzoekers van het Medical College of Wisconsin en de University of Pittsburgh School of Medicine gingen nog een stap verder met het verband tussen het ECS en depressie door de circulerende endocannabinoïdenniveaus te meten in het bloed van nabestaanden van oudere volwassenen die eenzaamheid en rouw ervoeren. Zoals beschreven in een artikel van december 2021 in het tijdschrift Frontiers in Psychiatry, bestond de studiepopulatie uit 44 personen die de afgelopen maanden het verlies van een dierbare hadden meegemaakt, evenals 20 “gezonde controles” van vergelijkbare leeftijd. Alle deelnemers vulden ook klinische basisevaluaties van eenzaamheid in. Vervolgens, twee, vier en zes maanden na de bloedafname, lieten de onderzoekers de 44 nabestaanden aanvullende klinische evaluaties uitvoeren op het gebied van angst, depressie, dementie, rouw en suïcidale gedachten. Door het in kaart brengen van deze puur observationele gegevens (wat betekent dat er geen interventies plaatsvonden), brachten de onderzoekers twee belangrijke endocannabinoïde associaties aan het licht. Ten eerste, in de cross-sectionele analyse waarbij de basisgegevens van alle deelnemers werden vergeleken, waren de circulerende anandamide concentraties hoger bij ernstig eenzame rouwende ouderen dan bij gezonde controles.
En ten tweede, in de longitudinale analyse met zes maanden follow-up onder eenzame en rouwende individuen, ervoeren degenen met hogere concentraties van 2-AG in hun bloed op baseline vervolgens een snellere oplossing van rouwsymptomen binnen het zes maanden durende studievenster.

“Een efficiënt ECS-systeem reageert op stress, wat op zijn beurt leidt tot minder fysieke en emotionele stress,” leggen de auteurs uit. “Onze cross-sectionele bevindingen leiden dus tot de hypothese dat verhoogde circulerende endocannabinoïden die gezien worden bij eenzame rouwende individuen een weerspiegeling zijn van een efficiënt en normaal functionerend ‘stress-responsief’ ECS-systeem.” Zij vervolgen: “Onze nieuwe longitudinale bevindingen suggereren dat een geactiveerd ECS systeem in reactie op rouw cruciaal kan zijn voor een betere aanpassing aan
hechtingsverlies en om de overgang naar geïntegreerde rouw te vergemakkelijken in nabestaanden die hoge eenzaamheid rapporteren.” De onderzoekers concluderen dat in eenzame, nabestaanden, verhoogde circulerende endocannabinoïden, een weerspiegeling van een goed functionerend ECS systeem, geassocieerd zijn met een betere aanpassing aan rouw. Net als in het artikel over depressie, gaan ze echter niet zo ver dat ze een ECS-afstemmende therapie of behandeling voorstellen, inclusief cannabis zelf. In feite komt het woord cannabis niet één keer voor in het artikel, ook al voelen oudere volwassenen zich steeds beter op hun gemak met medicatie.